“ธนบัตรเป็นเงินที่ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย” เป็นข้อความที่ปรากฏอยู่ในธนบัตรทุกฉบับ แต่หากธนบัตรนั้นเกิดชำรุด เนื้อบางส่วนหายไปเหลือไม่เต็มฉบับ หรือลวดลายลบเลือน ก็ยังเป็นธนบัตรที่มีค่า แต่ควรนำไปแลกเปลี่ยนเป็นธนบัตรฉบับใหม่ พระราชบัญญัติเงินตรา พ.ศ. 2501 กำหนดหลักเกณฑ์เกณฑ์การแลกเปลี่ยนค่าธนบัตรชำรุดไว้ดังนี้
- ธนบัตรชำรุดครึ่งฉบับ แบ่งแยกตรงกลางหรือใกล้กับกลางเป็นสองส่วนตามแนวยืน จะเป็นด้านซ้ายหรือขวาก็ตาม ถ้ามีเนื้ออยู่ในเกณฑ์ครึ่งฉบับ แลกค่าได้ครึ่งราคาของราคาเต็ม
- ธนบัตรชำรุดครึ่งฉบับต่อท่อนผิด คือ ธนบัตรต่างฉบับกันแต่เป็นธนบัตรชนิดราคาเดียวกัน แต่ละท่อนมีเนื้ออยู่ในเกณฑ์ครึ่งฉบับ จะเป็นแนวยืนหรือแนวนอน แลกเปลี่ยนได้เต็มราคาของธนบัตร
- ธนบัตรชำรุดลักษณะขาดวิ่น เป็นธนบัตรที่ส่วนหนึ่งหายไป เช่น ถูกไฟไหม้ ถูกแมลงกัดแทะ หรือฉีกขาด หากส่วนที่เหลือมีมากกว่าครึ่งฉบับก็แลกเปลี่ยนได้เต็มราคาของธนบัตร
- ธนบัตรชำรุดลบเลือน เป็นธนบัตรที่มีเนื้ออยู่เต็มฉบับ แต่สีเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น เลอะเลือน เนื่องจากถูกน้ำมันบางชนิด ถูกความร้อนสูง ถูกน้ำยาเคมี สีย้อมผ้า หรือถูกไฟไหม้เกรียม ถ้าพิสูจน์ได้ว่าเป็นธนบัตรที่แท้จริง ก็นำไปแลกได้เต็มราคาของธนบัตรฉบับนั้น
สถานที่รับแลกเปลี่ยน ธนบัตรชำรุดสามารถติดต่อขอแลกเปลี่ยนได้ที่ ธนาคารแห่งประเทศไทย บางขุนพรหม และส่วนเงินตราสุรวงศ์ ธนาคารแห่งประเทศไทย สำนักงานคลังจังหวัด และสำนักงานคลังอำเภอทั่วประเทศ โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ ทั้งสิ้น [ปัจจุบันปี พ.ศ. 2560 ติดต่อขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุดได้ที่ธนาคารออมสินทั่วประเทศ (ให้บริการในเวลาทำการทุกวัน) และธนาคารพาณิชย์ทั่วประเทศ (ให้บริการเฉพาะวันพุธ ยกเว้นสาขาย่อยและสาขาในห้างสรรพสินค้า)]
ส่วนคำแนะนำให้ช่วยรักษาธนบัตรให้มีอายุยืนยาว ทำได้โดย
- เก็บธนบัตรในลักษณะเหยียดตรง หลีกเลี่ยงการพับและการกรีดด้วยของแข็งจนเป็นรอย
- เก็บธนบัตรให้ห่างจากความชื้น ความร้อน หรือเปลวไฟ
- หลีกเลี่ยงการขีดเขียน ประทับตรา หรือเย็บธนบัตรด้วยลวดเย็บ หรือลวดเสียบกระดาษ
- ใช้ธนบัตรด้วยความระมัดระวัง หลีกเลี่ยงการขยำขยี้ หรือทำให้ฉีกขาด
วิธีการดังกล่าวนี้นอกจากจะทำให้ธนบัตรมีอายุการใช้หมุนเวียนได้ยืนยาวแล้วยังเป็นการช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการจัดพิมพ์ธนบัตรของประเทศอีกด้วย
บรรณานุกรม
เฉลิม ยงบุญเกิด. 2504. ธนบัตรไทย. พระนคร : ธนาคารแห่งประเทศไทย.
“ธนบัตรชำรุดแลกได้” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก http://www.cgd.go.th/web_klang/Ket6/STI/bank11.htm
ธนาคารแห่งประเทศไทย. 2530. วิวัฒนาการธนบัตรไทย. กรุงเทพฯ : ธนาคารแห่งประเทศไทย.
ภาพประกอบ
คลังทรัพยากรการศึกษาแบบเปิด. (ม.ป.ป). ธนบัตร. ค้นเมื่อ 14 กันยายน 2560, https://oer.learn.in.th/search_detail/result/5387
